4.4.1: 1830 - 1910 - Inleiding


De consumptie van drukwerk vertoonde in de negentiende eeuw een stijgende lijn, al is weinig bekend omtrent omvang, snelheid en sociale verspreiding van dit fenomeen. De geografische integratie van Nederland werd sterker door de toename van transportmogelijkheden en in het kielzog hiervan verbeterde de boekdistributie, die samen met de daling van de boekenprijs door technische innovaties een stimulans betekende voor het boekenkopende publiek. Belangrijker is dat de koopkracht van met name de middengroepen steeg. In hoeverre dit resulteerde in een groei van het particuliere boekenbezit is nog onduidelijk, maar een toename is zeer waarschijnlijk.

Eveneens bleef het klimaat voor het lezen in genootschappelijk verband tot het einde van de eeuw gunstig. De talloze leesgezelschappen en leesmusea floreerden: particulier boekenbezit en leenverkeer vulden elkaar aan. Of de leden van deze gezelschappen geïnspireerd zijn door het letterkundeonderwijs op de middelbare school is nog nauwelijks onderzocht, maar de gestage groei van het aantal leerlingen van gymnasium en hbs, de verbetering van het onderwijs en de toename van het aanbod van literaire series voor schooldoeleinden doen vermoeden dat ook in dit opzicht een toename van de lectuurconsumptie werd gestimuleerd.

Vaststaat dat het analfabetisme sterk werd teruggedrongen in de negentiende eeuw, maar veel minder zeker is de weerslag hiervan op de lectuurconsumptie. Het burgerlijk beschavingsoffensief, zich manifesterend in initiatieven als die van het Nut, richtte zich gedurende de gehele negentiende eeuw op een verhoging van de leeslust van het volk. De omstandigheden verbeterden echter pas tegen het eind van de negentiende eeuw: toen steeg de welvaart van de laagste sociale groepen en kwam er iets meer vrije tijd. Met de groei van het aantal voorlopers van de openbare bibliotheken, zoals winkelbibliotheken en leesbibliotheken, namen daarmee de mogelijkheden om meer te lezen voor iedereen toe. De groei van het aantal bibliotheken, zowel de institutionele als de particuliere, vergrootte de overlevingskansen van drukwerk aanzienlijk.


auteur: B. de Vries
 
 


Inleiding